TỨ DIỆU ĐẾ VÀ BÁT CHÍNH ĐẠO

 Lời dẫn:

   Rất nhiều người trong chúng ta khi gặp những biến cố trong cuộc sống hay đi tìm những lời giải thích như con người ta có số phận thật hay không, tại sao lại có sự bất hạnh khổ đau xảy ra như vậy, rồi từ đó người ta bắt đầu để ý đến tướng số, bói toán, tín ngưỡng tâm linh, tôn giáo v.v.. Câu hỏi mà các thầy tử vi tướng số hay nhận được từ những người xem đó là: tại sao số tôi lại khổ vậy? Có cách nào hết khổ hay không ? Đối với mỗi thầy đều có cách nhìn nhận và giải thích khác nhau, Ví như dưới lăng kính của thầy phong thủy thì: do nhà đất anh đang ở bị phạm vị trí này bị sai hướng ở chỗ kia, muốn yên ổn tốt đẹp hơn thì phải điều chỉnh sắp đặt lại không gian sống cho phù hợp; dưới lăng kính của thầy phù thủy thì: do chị bị vong theo quỷ ám nên gây ra những sự việc tai họa như vậy, muốn thoát khỏi kiếp nạn này phải làm lễ giải vong trừ tà; dưới lăng kính của thầy tử vi kiêm nhiệm thầy cúng thì: do bạn bị sao Địa Không Địa Kiếp phá hoại, vì vướng vào sao Tuần, do bị sao Triệt, muốn tốt hơn thì phải giải Địa Không Địa Kiếp, cắt sao Tuần bỏ sao Triệt, rồi thì phải di cung hoán số..v.v. và v.v...

Ở đây mình không bàn chuyện đúng sai của những việc đó mà muốn đưa ra một góc nhìn khác, đó là sự khổ đau, nỗi bất hạnh do đâu mà có và hướng giải quyết thế nào theo lăng kính của Nhà Phật.

Theo quan điểm của Phật giáo thì ngọn nguồn của khổ đau và hướng thoát khổ được thể hiện trong Tứ diệu đế và Bát chính đạo, vậy Tứ diệu đế và Bát chính đạo là gì? Nếu ai quan tâm đến Phật pháp thì sẽ thấy các vị chư tăng dành ra cả giờ thậm chí nhiều giờ đồng hồ để  nói về Tứ diệu đế và Bát chính đạo nhưng nghe xong ta vẫn thấy mơ hồ, kể cả những ai có điều kiện nghiên cứu tài liệu cũng thấy vậy vì các văn bản viết theo nối triết học nên cũng không tạo ra nhiều sự hứng thú. Vậy nên ở đây mình muốn chia sẻ về vấn đề này theo cách đơn giản và đời thường nhất.

 

Theo lối cắt nghĩa:

- Tứ là bốn; diệu là vi diệu, huyền diệu, nhiệm màu; đế là sự thật, là chân lý (chữ đế Hán tự được cấu tạo bởi chữ ngôn và chữ đế trong từ hoàng đế, theo quan điểm của người sáng tạo chữ Hán thời xưa thì lời nói của vị hoàng đế là sự thất là chân lý). Vậy Tứ diệu đế nghĩa là bốn sự thật mầu nhiệm hay bốn chân lý mầu nhiệm.

- Bát là 8; chính có thể đọc là chánh (vì cùng là một chữ Hán nhưng có 2 cách phát âm theo tiếng Việt vì vậy đọc là chính hay là chánh đều được) chính nghĩa là chân chính, đúng đắn; đạo là con đường, cụ thể ở đây là con đường tu tập. Vậy Bát chính đạo có nghĩa là 8 điều đúng đắn trên con đường tu tập.

 

I.Tứ diệu đế  四 妙 諦,  gồm Khổ đế, Tập đế, Diệt đế, Đạo đế, còn được gọi là Tứ thánh đế (zh. 四 聖 諦), là bốn chân lý mầu nhiệm, là gốc cơ bản của Phật giáo. Tứ diệu đế là nội dung của kinh nghiệm giác ngộ của Phật Thích-ca Mâu-ni, và cũng là nội dung chính của bài kinh đầu tiên, kinh Kinh Chuyển

Theo truyền thống Phật giáo, Tứ diệu đế (bốn chân lý mầu nhiệm) là bài thuyết pháp đầu tiên tại vườn Lộc Uyển của Đức Phật sau khi Ngài đạt giác ngộ, được ghi trong kinh "Đàm luận về Chuyển pháp luân".

1.Khổ đế  苦 諦, chân lý về sự Khổ: (Quan điểm nhà Phật cho rằng phàm là chúng sinh nói chung đều phải chịu khổ, hay người ta vẫn nói rằng “đời là bể khổ”, bởi vì nếu không có sự khổ đau thì giờ này chúng ta đang ở một cõi khác như cõi Thiên hay cõi Niết Bàn. Vậy nên sự khổ đau tồn tại trên cõi nhân gian này là điều hết sức thường tình của tạo hóa, khổ đau có thể là sự bất hạnh nói chung điều này ai cũng rõ, đôi khi chính việc lo lắng, tâm lý bất an cũng là sự khổ đau).

2.Tập đế. Còn gọi là Tập khổ đế 集 苦 諦, là chân lý về sự phát sinh của khổ đau hay nguyên nhân của khổ đau. Tập ở đây theo nghĩa là tập hợp của tất cả những việc sai trái mà ta đã làm trước đây, trong kiếp này, kiếp trước và thậm chí trong nhiều kiếp trước nữa là nguyên nhân của sự khổ đau mà hiện tại ta phải gánh chịu. Nguyên nhân gây ra những việc sai trái dẫn đến khổ đau chính là THAM SÂN SI.

3.Diệt đế. Còn gọi là Diệt khổ đế滅 苦 諦, là chân lý về diệt khổ: Một khi gốc của mọi THAM SÂN SI được tận diệt thì sự khổ đau cũng được tận diệt.

4.Đạo đế. 道 諦, là chân lý về con đường dẫn đến diệt khổ, phương pháp diệt khổ, cách tức diệt khổ là con đường Bát chính đạo. hay nói cách khác Bát chính đạo chính là cụ thể hóa của Đạo Đế

II. Bát chính đạo 八 正 道. Bát chính đạo còn được gọi là Bát Thánh đạo 八聖 道 , 8 điều đúng đắn trên con đường tu tập, là con đường duy nhất đi vào giải thoát hết thảy các lậu hoặc (sai lầm của tâm thức và hành động), đạt được quả vị Alahán (đạt tới Niết Bàn, hoặc tiến rất sâu trên đường giác ngộ).

Bát chính đạo gồm: chính kiến, chính tư duy, chính ngữ, chính nghiệp, chính mạng, chính tinh tấn, chính nệm và chính định.

 

1.chính kiến 正 見: Chính nghĩa là chân chính, đúng đắn, Kiến nghĩa là nhìn nhận, quan sát, cao hơn nữa là kiến thức,sự hiểu biết. Vậy chính kiến là sự hiểu biết đúng đắn.

2.chính tư duy 正 思 唯: Tư duy là suy nghĩ, vậy chính tư duy là sự suy nghĩ đúng đắn.

3.chính ngữ  正 語, Ngữ là lời nói, (bao gồm cả chữ viết, kí hiệu, ngôn ngữ cơ thể v.v..) Chính ngữ là lời nói đúng đắn, lời nói không làm tổn hại đến người khác

4.chính nghiệp  正 業,nghiệp ở đây được hiểu theo nghĩa là hành động, vậy chính nghiệp nghĩa là hành động đúng đắn.

(Nói đến đây ta thấy chính nghiệp, chính ngữ, chính tư duy tương ứng với 3 chữ THÂN, KHẨU, Ý hay được nhắc đến trong việc tu tập, THÂN là hành động, việc làm phải hướng chính nghiệp, KHẨU là lời nói phải theo hướng chính ngữ và Ý là ý nghĩ, tư tưởng phải theo hướng chính tư duy).

5.chính mạng  正 命, mạng ở đây nghĩa là sống, vậy chính mạng nghĩa là sống đúng đắn, sống chân chính, lương thiện.

6.chính tinh tấn  正 精 進,tinh tấn ở đây nghĩa là siêng năng, chuyên cần, vậy chính tinh tấn nghĩa là siêng năng làm những việc đúng đắn.

7.chính niệm  正 念,niệm là ghi nhớ, chính niệm là ghi nhớ đúng đắn những việc đã làm trong quá khứ, những việc đang làm trong hiện tại để những việc làm tiếp theo trong tương lai sẽ đi theo hướng đúng đắn.

8.chính định  正 定, định nghĩa kiên định, trong Phật học còn được hiểu là thiền định, nghĩa là sự tập trung tử tưởng một cách cao độ, vậy chính định nghĩa là tập trung tư tưởng vào việc chân chính.

 

Như vậy là chúng ta hiểu được một cách cơ bản nhất về Tứ diệu đế và Bát chính đạo. Từ đó giúp chúng ta có thêm một góc nhìn của Phật giáo về nỗi khổ do đâu mà có, muốn thoát khổ thì làm như thế nào ?

                                                                                          Dương Ngọc Sáng 

......................................